Bacteriële bouwvakkers: oplossing voor bouwcrisis?
Aan de University of Cambridge hebben architecten in samenwerking met microbiologen een nieuw soort bouwmateriaal ontwikkeld. Dit nieuwe materiaal bevat cyanobacteriën. Deze wezentjes halen stikstof en CO2 uit de lucht.
Tegelijkertijd zorgt dit proces ervoor dat het bouwmateriaal sterker wordt. Het is een revolutionaire stap in de biodesign-wereld, die ook met name voor de bouwsector ontzettend interessant is.
Biodesign
Het doel van biodesigners is om duurzame oplossingen te bedenken voor vraagstukken, en daarbij levende organismen in te zetten. In dit geval zijn er dus cyanobacteriën toegevoegd aan bouwmateriaal, die ervoor zorgen dat stoffen zoals koolstofdioxide (CO2) uit de lucht worden gehaald en worden opgeslagen in het bouwmateriaal. Een win-winsituatie dus, want niet alleen wordt de lucht schoner, ook het materiaal wordt sterker omdat proces de verbindingen tussen zanddeeltjes versterkt.
De wereldwijde behoefte aan duurzame oplossingen is groot. Ook de bouwsector is druk op zoek naar nieuwe manieren om duurzamer te werk te kunnen gaan. Hiervoor zijn onder andere duurzame bouwmaterialen nodig. De wetenschappers hopen hiermee een stap in de goede richting te doen, zo luidt het paper. Juist in Nederland is dit materiaal ook erg interessant, vanwege de stikstofcrisis.
Bacteriële bouwvakkers
Het integreren van cyanobacteriën in bouwmaterialen kan mogelijk een waardevolle oplossing bieden voor zowel het stikstofvraagstuk als de klimaatproblematiek in de Nederlandse bouwsector. De wetenschappers van de University of Cambridge hebben ervoor gezorgd dat de bacteriën kunnen leven in een oplossing van calciumcarbonaat. Deze stof wordt veel als bouwmateriaal gebruikt. Er werden proefconstructies gebouwd, of eigenlijk geprint, waarin de cyanobacteriën zich in de muren konden ontwikkelen. En die proeven zijn geslaagd! Na veel experimenten is het de wetenschappers gelukt om een nieuw, duurzaam, en levend bouwmateriaal te creëren.
Cyanobacteriën
De cyanobacterie is familie van de algen. Deze organismen zijn van groot belang op ecologisch en evolutionair niveau. Het fotosyntheseproces is de belangrijkste taak van de bacterie, waarbij koolstofdioxide wordt omgezet in zuurstof. Daarnaast zijn dit de enige organismen die stikstof uit de lucht kunnen halen. Een ideaal kenmerk gezien de stikstofcrisis waar Nederland mee kampt. Het doel van dit bouwmateriaal is dus om energie uit zonlicht te halen, zuurstof te produceren, en CO2 in het materiaal te laten neerslaan.
Klik hier om meer te weten te komen over de wetenschap achter de cyanobacteriën.
Grote gevolgen voor bouwsector na opheffing bouwvrijstelling
De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft op 2 november geconcludeerd dat de bouwvrijstelling voor stikstofdepositie niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. De vrijstelling mag daarom niet langer gebruikt worden voor bouwprojecten.
De Wet natuurbescherming bevatte sinds 1 juli 2021 de bouwvrijstelling. De bouw was hierdoor uitgezonderd van de stikstofregels. In de praktijk betekende dit dat bij de vergunningverlening van een project geen rekening hoefde te worden gehouden met de stikstofuitstoot van bepaalde bouwactiviteiten. Volgens de wetgever zou het complete pakket aan maatregelen ervoor zorgen dat de natuur dusdanig verbeterde, dat de stikstofgevolgen van bouwactiviteiten zouden wegvallen. De effecten van tijdelijke stikstofuitstoot op de natuur waren daardoor niet van belang, zolang een gebouw na de bouw geen stikstof meer uitstootte.
Streep door de bouwvrijstelling
De bouwsector heeft hier een jaar lang gebruik van kunnen maken, maar de Raad van State heeft op 2 november geconcludeerd dat de bouwvrijstelling niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. Er mag namelijk alleen toestemming voor een project worden gegeven als zeker is dat de individuele beschermde natuurgebieden geen schade oplopen. Hierin volgt de Raad van State eerdere rechtspraak van het Europese Hof van Justitie. De stikstof die bij bouwprojecten vrijkomt, kan daarom niet langer buiten beschouwing gelaten worden.
Gevolgen
Dit betekent echter niet dat er sprake is van een algehele bouwstop. Er moet nu weer vooraf bekeken worden hoeveel stikstof bij elk bouwproject vrijkomt en wat daarvan de gevolgen zijn. Voor de bouwsector betekent dat nieuwe bouwprojecten veel vertraging zullen oplopen. Dergelijke berekeningen maken kost veel tijd en er is een tekort aan deskundigen die dit soort rapportages kunnen opstellen.
De uitspraak van het college heeft geen gevolgen voor projecten waarvoor al een definitieve vergunning is verleend. Voor vergunningen waartegen nog bewaar kan worden gemaakt, kan de uitspraak wel nadelig uitpakken. Voor nieuwe vergunningaanvragen geldt dat door berekeningen moet worden aangetoond dat de uitstoot binnen de regels valt. Ook kan er nog steeds toestemming worden gegeven voor projecten van groot openbaar belang als er geen andere alternatieven zijn en de natuurschade gecompenseerd wordt.
Werken aan oplossingen
“De gevolgen voor de bouw zijn verstrekkend’, aldus Bouwend Nederland voorzitter Maxime Verhagen tegen BouwTotaal. “Het kabinet zal als de bliksem piekbelasters moeten uitkopen om zo stikstofruimte vrij te maken voor natuur, bouw en nieuwe economische ontwikkelingen. Het kabinet kan het zichzelf niet veroorloven op de handen te blijven zitten. Actie is nu nodig. Dit duurt al drieënhalf jaar. Dat is onacceptabel. Om grote vertragingen te voorkomen zullen er naast de versnelde uitkoop van piekbelasters, meer experts moeten komen die stikstofberekeningen kunnen maken. Ook zal emissieloos bouwen topprioriteit moeten worden.” Ook de AFNL en NOA delen deze mening: ‘Wij roepen het kabinet op mee te investeren met de bouw, afbouw en infrasector om emissieloos bouwen in sneller tempo te kunnen realiseren. Er wordt al veel gedaan door de sector zelf om emissieloos te kunnen bouwen, maar extra investeringen zullen hard nodig zijn om ook dit proces te kunnen versnellen.”
Bouwsector positiever over economie
Uit de cijfers van de BouwMonitor blijkt dat de bouwsector in januari 2022 weer wat optimistischer tegen de economie aankijkt, dan in de maanden hiervoor.
De BouwMonitor is een onderzoek dat wordt uitgevoerd door Cobouw en USP Marketing Consultancy. In dit doorlopende onderzoek wordt onder deelnemende bedrijven regelmatig een enquête uitgezet over hoe het bedrijf ervoor staat en wat de impact is van onder andere stikstof, PFAS, en corona. Het onderzoek is steeds een momentopname om zo de ontwikkelingen over een langere periode in kaart te kunnen brengen. De onderzoeksronde van januari telde 833 deelnemers.
Positief
Belangrijke bevindingen uit de Bouwmonitor waaruit blijkt dat de sector weer wat positiever naar de economie kijkt, zijn onder andere de gestegen werkvoorraad (orderportefeuilles), veiligheid, en de omzet. Zo ligt de omzet bij bouwers 2,3 procent hoger ten opzichte van vorig jaar.
Het afgelopen jaar lijkt veiligheid een steeds belangrijker thema te zijn geworden in de bouwsector. Bouwers zijn op verschillende manieren bezig met veiligheid. Vooral het participeren in trainingen en toolboxmeetings worden veel genoemd door de respondenten van de BouwMonitor. Met de stelling ‘Er wordt steeds vaker gevraagd naar veiligheidscertificaten (zoals VCA), was 58 procent van de deelnemers aan het onderzoek het eens. En 83 procent van de respondenten vindt dat er voldoende informatie beschikbaar is over het maken van een veilige bouwomgeving.
Download hier de BouwMonitor januari 2022.
Start cao-onderhandelingen later
De huidige cao loopt aan het eind van het jaar af. Normalerwijs starten ruim van tevoren de onderhandelingen voor een nieuwe cao. Uiteraard wilden we dat ook deze keer, maar helaas hebben werkgevers aan de rem getrokken. Ze willen eerst een beter beeld hebben van wat stikstof, PFAS en corona met de sector doen. In december vindt er met werkgevers een ‘verkennend gesprek’ plaats over hoe de sector ervoor staat. Hierbij betrekken we ook graag jouw beeld van de bouw.
Naar verwachting starten de cao onderhandelingen nu in de tweede week van januari. Dan worden ook de voorstellen uitgewisseld. Onlangs hebben we hiervoor input opgehaald via de cao enquête. We gaan de resultaten bespreken met de cao adviescommissie. Dit is een commissie die bestaat uit leden die werken onder de cao. We bepalen samen hoe de voorstellenbrief eruit gaat zien en praten regelmatig met elkaar tijdens de onderhandelingen. Natuurlijk brengen we jou ook op de hoogte van de resultaten van de enquête. Deze delen we zo snel mogelijk met je!
Arbeidsmarkt Bouw
De UWV-afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies heeft een publicatie uitgebracht over de arbeidsmarkt in de bouw. Je kunt het hele rapport hier lezen, maar we lichten er een paar belangrijke ontwikkelingen uit.
Banengroei
Het aantal banen op de arbeidsmarkt neemt toe, maar stikstof en PFAS vormen een bedreiging voor de banengroei. Het aantal vacatures in de bouw is verder toegenomen en leidt tot tekorten aan personeel. Moeilijk vervulbare vacatures zijn vooral te vinden op middelbaar beroepsniveau en bij UTA-medewerkers.
De bouw zal zich moeten inspannen om jongeren en zij-instromers te vinden. Buitenlandse werknemers en statushouders zijn mogelijk oplossingen voor de tekorten aan personeel, naast omscholing.
Samenstelling werkenden op de arbeidsmarkt
Verdere kenmerken van de bouw zijn dat er veel mannen werken, in veel voltijdsbanen. In vergelijking met andere sectoren naar verhouding veel laagopgeleiden, en minder middelbaar en hoger opgeleiden. Het aandeel vaste contracten in de bouw is lager dan bij andere sectoren en het aandeel zzp-ers is hoog. Het aantal WW-uitkeringen voor de bouw is sterk gedaald, maar dat was voor de stikstofcrisis. Het UWV geeft aan dat préfab en herverdeling van taken kan leiden tot effectievere inzet van personeel.
Trends
Trends in de bouw zijn: meer préfab en digitalisering in de bouw. Hoewel de bouw achterloopt bij andere sectoren, loopt Nederland voor op de bouw in andere landen. De verwachting is dat digitalisering snel gaat doorzetten en dat werknemers nieuwe en andere vaardigheden moeten aanleren. De zogenaamde soft skills, zoals communicatievaardigheden, klantgerichtheid en wendbaar kunnen zijn worden belangrijker voor bouwpersoneel.
Altijd op de hoogte blijven van bouwnieuws? Schrijf je in voor onze Nieuwsflits!
